Là cha mẹ và những người lớn khi làm việc với trẻ, chúng ta có thể tạo ảnh hưởng tích cực đến cuộc sống của trẻ bằng cách giúp chúng xây dựng kỹ năng xã hội tốt, mà theo tôi, quan trọng hơn cả kỹ năng học thuật hoặc kỹ năng thể thao. Ở trường, rất ít, nếu có, dành thời gian để giảng dạy những kỹ năng quan trọng này, nhưng với những đứa trẻ gặp khó khăn về kỹ năng xã hội, sự chú ý này là quan trọng.
Những thiếu sót về kỹ năng xã hội được liên kết với nhiều vấn đề của trẻ và người lớn, trong khi những kỹ năng xã hội lành mạnh liên quan đến nhiều kết quả tích cực trong cuộc sống. Do đó, chúng ta cần dạy kỹ năng xã hội cho trẻ.
Nhưng bắt đầu từ đâu?
Ở một nơi có thể là với một đánh giá nhanh trong số mười kỹ năng sau đây, kỹ năng nào cần được củng cố nhiều nhất, sau đó chọn chỉ một để bắt đầu. Khi bạn giới thiệu một kỹ năng, hãy tích cực và không lên án hoặc chỉ trích.
Nói điều gì đó như: “Kết bạn đôi khi khiến em gặp khó khăn. Thầy (cô) muốn nói chuyện với em về điều gì đó có thể giúp em kết bạn. Nghe thế nào?”
- TÌM ĐÚNG “BỘ LẠC”
Một trong những kỹ năng xã hội quan trọng nhất là khả năng phân biệt ai có thể là bạn bè tốt. Trẻ cần tìm những đứa trẻ khác chấp nhận chúng một cách tự nhiên, coi chúng ngang hàng và có một số sở thích chung. Một số trẻ cố gắng tham gia nhóm “phổ biến” chỉ để phát hiện rằng chúng thực sự không được chào đón. Những “mối quan hệ bạn bè” như vậy thường là không cân đối và gây ức chế, và thực tế thường chỉ có một đứa trẻ (thường là đứa trẻ không được chấp nhận) coi mối quan hệ bạn bè ấy là khả thi và đầu tư vào nó. Thay vì khuyến khích trẻ tiếp tục tự ép mình vào một mối quan hệ bạn bè hoặc nhóm mà họ không thật sự được chào đón, hãy giúp chúng khám phá nơi “bộ lạc” thực sự chúng thuộc về, có thể chỉ là một hoặc hai đứa trẻ khác có tâm hồn đồng điệu.
2. MỈM CƯỜI
Giao tiếp phi ngôn ngữ của chúng ta rất mạnh mẽ. Dạy cho con bạn rằng mỉm cười, đứng thẳng, liên lạc bằng ánh mắt và có tư thế mở khi nói chuyện với người khác đều góp phần làm cho người khác tự nhiên coi họ là thân thiện và dễ tiếp cận. Trẻ con nghĩ rằng đứa trẻ khác đang “xấu tính” hoặc bỏ chúng ra ngoài thường không nhận ra cách người khác cảm nhận về tâm trạng tiêu cực của mình. Trẻ cần biết rằng bằng cách mỉm cười và thể hiện tâm trạng tích cực, chúng sẽ thu hút nhiều người hơn muốn là bạn bè có thể.
3. ĐẶT CÂU HỎI
Hầu hết mọi đứa trẻ đều thích nói về bản thân mình, và việc đặt đúng câu hỏi thường là điểm xuất phát để xây dựng tình bạn. Tìm ý với con bạn những loại câu hỏi mà trẻ có thể hỏi. Bạn chơi thể thao không? Bạn thích làm gì sau giờ học? Trò chơi lúc giải lao yêu thích của bạn là gì? Bạn mang theo đồ ăn gì trong hộp cơm? Bạn có bao nhiêu anh chị em? Ai là giáo viên của bạn? Luyện tập tại bàn ăn tối bằng cách đóng vai người bạn có thể kết bạn và để con bạn đặt ra một số câu hỏi. Tất nhiên, kèm theo việc đặt câu hỏi là lắng nghe câu trả lời và đặt ra những câu hỏi phụ. Những đứa trẻ (và người lớn) cần nắm vững nghệ thuật đặt câu hỏi, lắng nghe và đặt ra câu hỏi phụ thường được người khác yêu thích vì họ tạo cơ hội cho người khác chia sẻ về bản thân mình. Đọc thêm về cách dạy trẻ kỹ năng giao tiếp.
4. MỜI/GIA NHẬP
Để một tình bạn bắt đầu, ai đó phải hành động. Điều này có thể là một người mời người khác làm một điều gì đó hoặc có thể là gia nhập vào những gì một đứa trẻ hoặc nhóm đang làm. Giải thích khái niệm này và tư duy với con bạn về những lời mời đơn giản, ít rủi ro: Bạn muốn chơi bóng rổ hoặc điều gì đó (trong giờ giải lao) không? Tôi có thể ngồi cạnh bạn không? Bạn muốn chơi bắt bóng không? Bạn muốn đến nhà tôi sau giờ học không? Một cách khác để kết nối là cho đứa trẻ hỏi xem liệu có thể tham gia một trò chơi hay không. Quan trọng là đứa trẻ nhận ra rằng không phải lúc nào cũng là thích hợp để mời gia nhập, vì nó sẽ không được chào đón nếu làm phá vỡ lượt chơi. Đôi khi, giữa một trò chơi, khó để thêm một người chơi mới. Thay vào đó, thay vì hỏi ngay lập tức, đứa trẻ có thể đánh giá xem người khác đang làm gì và nói, “Ừ, tớ có thể chơi trong trò chơi tiếp theo không?” thay vì xâm phạm vào giữa trò chơi.
5. CHIA SẺ
Chia sẻ là một kỹ năng xã hội quan trọng, vì nếu được thực hiện đúng cách, nó tăng cường tình bạn. Khi thiếu hoặc thực hiện kém, nó có thể phản tác dụng như một tác động tiêu cực. Trẻ nhỏ cần sự hỗ trợ để học cách chia sẻ đồ vật – đồ chơi, sách, bút màu v.v… Khi trẻ lớn lên, chúng cần học cách chia sẻ về bản thân một cách khiêm nhường nhưng vẫn giúp người khác hiểu về chúng. Trong một chuyến đi nghỉ cuối năm ngoái, gia đình tôi và tôi đã gặp một cậu bé trong một hồ nước nóng, cậu bé nói liên tục về cách cậu ấy là chuyên gia Parkour. Cậu ta nói về những động tác cậu thực hiện và cách cậu làm là “nhất” ở một số động tác nhất định. Con tôi vẫn nói về anh ấy, vì những lời tự hào của anh ấy không thể quên. Điều này là một bài học cho tất cả chúng ta. Đúng, hãy chia sẻ về bản thân để giúp người khác hiểu về bạn, nhưng cũng hỏi lại và lắng nghe những gì người khác nói. Chia sẻ ánh sáng với người khác là một kỹ năng quan trọng. Đôi khi hãy để người khác đứng trong ánh sáng đèn.
6. HẠNH PHÚC VÌ CHIẾN THẮNG CỦA BẠN BÈ
Phản ứng tích cực đối với thành công của người khác là một kỹ năng củng cố tình bạn, và nghiên cứu đã chứng minh rằng nó cũng tăng cường trong mối quan hệ hôn nhân hay các mối quan hệ khác. Nếu bạn thực sự có thể vui mừng và hào hứng với chiến thắng của bạn bè như nếu đó là chiến thắng của chính bạn, đó là một kỹ năng quan hệ tuyệt vời. Khi nói chuyện với trẻ nhỏ, bạn có thể sử dụng ví dụ về những cảm xúc khi bạn bè vượt qua bạn trong một cuộc đua hoặc đạt điểm cao hơn bạn trong một bài kiểm tra. Trong khi phản ứng tự nhiên có thể là ghen tị, việc khen ngợi và chúc mừng bạn bè luôn tốt cho tình bạn. Khi chúng ta thực sự ăn mừng thành công của người khác, mối quan hệ của chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn; hy vọng là bạn bè sẽ đáp lại bằng cách vui mừng cho chúng ta và những chiến thắng của chúng ta.
7. PHÁT TRIỂN CHIẾN LƯỢC XỬ LÝ CẢM XÚC TIÊU CỰC (TỨC GIẬN, BUỒN)
Nghiên cứu về việc xác định đứa trẻ nào có được nhiều bạn hơn và đứa trẻ nào bị không ưa hoặc bị từ chối, khả năng xử lý cảm xúc khó khăn (tự kiểm soát) dường như là chất chống mạnh nhất. Trẻ con (và người lớn) phản ứng bằng cách phản công hoặc phản ứng quá mạnh khi đối mặt với tình huống tiêu cực thường không dễ chịu và thường bị không ưa bởi bạn bè. Do đó, quan trọng là những đứa trẻ gặp khó khăn trong việc kiểm soát và hành động dựa trên cảm xúc của mình cần học cách xử lý cảm xúc tiêu cực một cách xây dựng. Hãy giúp con bạn tìm ra các chiến lược xử lý phù hợp.
8. GIẢI QUYẾT XUNG ĐỘT VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ MÀ KHÔNG CHẠY ĐẾN NGƯỜI LỚN NGAY LẬP TỨC
Những đứa trẻ chạy đến người lớn mỗi khi bị tổn thương hoặc không thể giải quyết vấn đề với bạn bè cần được giúp đỡ để tự giải quyết xung đột của chúng. Chúng cần học cách phản ứng với sự chọc ghẹo, nhận xét không lịch sự, thất bại, buộc tội, bị bỏ rơi và áp lực từ bạn bè. Xem xét các cách khác nhau để giải quyết xung đột và giải quyết vấn đề có thể giúp trẻ học những kỹ năng quan trọng cho cuộc sống và mối quan hệ.
9.ĐỒNG CẢM
Đồng cảm là một kỹ năng xã hội khó dạy và thực tế là khó định nghĩa. Nói chung, đồng cảm là khả năng cảm nhận cảm xúc của người khác và tưởng tượng được họ có thể đang nghĩ gì hoặc cảm thấy thế nào. Gwen Dewar, Tiến sĩ, gọi phản ứng đồng cảm là “kỹ năng xã hội phổ thông cho người lớn,” nhưng ngay cả người lớn cũng gặp khó khăn với nó. Nếu người lớn gặp khó khăn với đồng cảm, thì với trẻ con càng khó khăn! Nhưng sự tự nhận thức, tự kiểm soát và khả năng nhìn nhận từ góc độ của người khác đều là những kỹ năng mà trẻ cần học.
10. THỰC HÀNH LÒNG TỐT
Một số trẻ tự nhiên đã là những người tốt và sẵn lòng giúp đỡ người khác, nhưng hầu hết cần sự giúp đỡ để phát triển “cơ bắp lòng tốt” của chúng. Có nhiều cách để dạy về sự tử tế. Việc giúp đỡ người khác là một khởi đầu tốt. Khen ngợi người khác cũng là một cách tuyệt vời để thể hiện lòng nhân ái và là một kỹ năng tốt để luyện tập.
Những mối quan hệ bạn bè ở giai đoạn đầu đời là quan trọng, vì chúng vừa là nguồn vui của tuổi thơ, và là nền tảng và cơ hội cho các mối quan hệ khi lớn lên sau này. Mối quan hệ tích cực là điều làm nên một cuộc sống hạnh phúc, vì vậy hãy giúp trẻ phát triển những kỹ năng xã hội cần thiết để có những mối quan hệ bạn bè mạnh mẽ ngay bây giờ!
